Wielki Piątek
Tego dnia nie odprawia się Mszy
świętych, z wielkiego szacunku do ofiary Jezusa Chrystusa
poniesionej na krzyżu za grzechy całego świata. Jest to dzień powagi, skupienia
i postu, w którym szczególnie czci się drzewo krzyża. Od rana trwa adoracja
Najświętszego Sakramentu w Kaplicy Adoracji (popularnie nazywanej Ciemnicą).
Odprawia się Drogę krzyżową. Wieczorem pod
przewodnictwem papieża odbywa się Droga krzyżowa w rzymskim Koloseum.
Centrum tego dnia jest Liturgia Męki Pańskiej.
Ołtarz jest tego dnia obnażony: bez
krzyża, kwiatów, świeczników i obrusów.
Liturgię powinno się sprawować około
godziny 15, jeśli racje duszpasterskie nie przemawiają za późniejszą porą.
Kapłan ubrany w szaty mszalne czerwonego koloru udaje się do ołtarza, po czym
następuje prostracja i
modlitwa (bez wezwania Módlmy się). Jeżeli w Liturgii uczestniczą inni
kapłani zakładają oni czewone stuły. W liturgii
trydenckiej kapłan ubiera czarną kapę, którą zdejmuje na czas
adoracji krzyża, zaś na obrzędy komunijne zdejmuje także czarną stułę i wkłada
fioletowe szaty mszalne. Na procesję do Grobu zdejmuje ornat i wkłada fioletową
kapę.
- Liturgia
Słowa
·
Pierwsze czytanie jest proroctwem Izajasza o mękach i cierpieniu Mesjasza (Iz 52,13-53,12 Przebity za nasze
grzechy).
·
Psalm responsoryjny jest fragmentem Psalmu 31 z
refrenem: "Ojcze w Twe ręce składam Ducha Mego" (Ps 31,2 i
6.12-13.15-16.17 i 25)
·
Drugie czytanie to przedstawienie śmierci na krzyżu
jako zbawienia, dokonanego przez najwyższego Arcykapłana według autora Listu do Hebrajczyków
(Hbr 4,14-16;5,7-9 Chrystus stał się sprawcą zbawienia dla wszystkich, którzy
Go słuchają).
·
Śpiew przed Ewangelią ukazuje Chrystusa posłusznego do
śmierci i wywyższonego na wieki (Flp 2,8-9).
·
Ewangelia to opis Męki Pańskiej według św. Jana czytanej lub śpiewanej z
podziałem na role (J 18,1-19,42).
·
Modlitwa Powszechna, sięgająca starożytności
chrześcijańskiej, jest modlitwą ludu Bożego za Kościół Święty, za Papieża, za
wszystkie stany Kościoła, za katechumenów, o jedność
chrześcijan, za Żydów, za niewierzących w Chrystusa, za niewierzących w Boga,
za rządzących państwami i za strapionych i cierpiących. Modlitwę tę stanowi 10
wezwań, z których każde składa się ze wstępu, modlitwy w ciszy, oracji
śpiewanej przez kapłana i aklamacji "Amen",
która jest wyrazem potwierdzenia ze strony ludu.
- Adoracja Krzyża jest uroczystym odsłonięciem krzyża
(zakrytego najczęściej od V Niedzieli Wielkiego Postu). Kapłan dokonuje
odsłonięcia w trzech etapach, za każdym razem śpiewając: "Oto drzewo
Krzyża, na którym zawisło Zbawienie świata, na co ludzie odpowiadają:
"Pójdźmy z pokłonem". Następnie wierni oddają cześć odsłoniętemu
krzyżowi, np. poprzez pocałunek.
·
Komunia Święta. Obrzędy Komunii Świętej są pozbawione
przekazania znaku pokoju. Komunia rozdawana jest z Hostii konsekrowanych w
Wielki Czwartek. Liturgia Męki Pańskiej jest zatem odpowiednikiem bizantyjskiej
"Liturgii uprzednio uświęconych Darów". Podczas Komunii nakrywa się
obrusem ołtarz oraz ustawia świece i mszał. Po Komunii wszystko zostaje
zniesione.
- Procesja do Grobu Pańskiego. Zgodnie z
wielowiekową tradycją, w Wielki Piątek po ukończeniu liturgii Męki
Pańskiej, przenosi się Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego i wystawia
do adoracji. W kaplicy Grobu Pańskiego powinien być ołtarz, choćby
przeniesiony, i tabernakulum do przechowywania puszek z Najświętszym
Sakramentem. Monstrancję nakrytą welonem można wystawić na ołtarzu lub na
tronie, który powinien być umieszczony blisko ołtarza. Kapłan i
posługujący, po krótkiej adoracji w ciszy udają się do Zakrystii.
Po Liturgii można odśpiewać (bez
akompaniamentu organów) trzy części Gorzkich Żalów.
Wielka Sobota
W Wielką Sobotę Kościół trwa przy Grobie
Pańskim rozważając Mękę i Śmierć Chrystusa. Dawniej przed Liturgią Wigilii
Paschalnej niszczono ołtarz i budowano nowy, współcześnie ołtarz zostaje
obnażony, a kościoły są sprzątane. Istnieje też zwyczaj odwiedzania
symbolicznych Grobów Pańskich w kościołach, a także grobów bliskich osób na
cmentarzach. Formalnie Wielka Sobota posiada tylko teksty Liturgii Godzin, nie
ma natomiast formularza Mszy Świętej, a Liturgia Wigilii Paschalnej (patrz
niżej) należy już do Niedzieli Zmartwychwstania (z uwagi na żydowski system
dat, według którego po zachodzie słońca w sobotę rozpoczyna się niedziela).
W Polsce i niektórych sąsiednich
krajach tradycyjnie wierni przynoszą w tym dniu w koszach potrawy wielkanocne (święconka), aby je poświęcić albo zapraszają
kapłana do domostwa, gdzie poświęcony zostaje stół z potrawami.
Jest to czas świętowania
zmartwychwstania Chrystusa. Dawniej Wielka Niedziela rozpoczynała się poranną
mszą, rezurekcją (resurrectio łac. oznacza zmartwychwstanie), którą
zapowiadało uroczyste bicie w dzwony, głoszące, że Chrystus zmartwychwstał. W
związku z odnową liturgii i przywróceniem dawnych ceremonii Triduum, celebracja
ta traci na znaczeniu na rzecz nocnej Liturgii Wigilii Paschalnej.
Liturgia Wigilii Paschalnej jest
najważniejszą celebracją w Roku Liturgicznym. Zgodnie z bardzo dawną tradycją
noc poprzedzająca Niedzielę Zmartwychwstania powinna być czuwaniem na cześć
Pana (Wj 12, 42). Wierni, posłuszni upomnieniu Ewangelii (Łk 12, 35 nn),
trzymając w rękach zapalone świece. Wszystkie obrzędy Wigilii Paschalnej
odbywają się w nocy: nie wolno ich rozpocząć, zanim nie zapadnie noc, a należy
je zakończyć przed świtem niedzieli. Kapłani ubierają się w szaty mszalne
koloru białego.
- Liturgia Światła - Przed kościołem kapłan święci
ogień, od którego zapala się paschał – symbol Chrystusa. Na świecy
paschalnej kapłan kreśli krzyż i litery: Α (alfa) i Ω (omega). Oznacza to,
że na początku był Bóg i on też przyjdzie na końcu jako miłosierny
sędzia. Na paschale kapłan zapisuje bieżącą datę, chcąc podkreślić, że
Chrystus przechodzi od punktu alfa (od stworzenia świata) do punktu
omega (końca świata) historii zbawienia, która przechodzi również
przez ten konkretny rok. Ponadto kapłan wbija w paschał pięć gwoździ
(gron) symbolizujących pięć ran Chrystusa. Swoją symbolikę ma również
światło świecy paschalnej, rozjaśniające mroki ciemnego kościoła, odwołuje
się do Chrystusa, który rozprasza mroki ludzkiego życia, nadając mu sens,
a także do stworzenia świata kiedy w mrokach ciemności rozbłysła
światłość. Następnie diakon lub kapłan wnosi zapalony paschał do świątyni,
zatrzymując się u progu, na środku świątyni i przed ołtarzem głównym
śpiewając Światło Chrystusa. Lud odpowiada wówczas Bogu niech
będą dzięki. Wszyscy zapalają świece od płomienia paschału, podając
sobie światło. Następnie okadza paschał i śpiewa Exsultet –
uroczyste Orędzie wielkanocne zaczynające się od słów: "Weselcie się
już zastępy Aniołów w niebie..."
- Liturgia Słowa - W tym dniu przewidziane jest
dziewięć czytań biblijnych: siedem starotestamentalnych, epistoła oraz
ewangelia, które są przeplatane psalmami responsoryjnymi i modlitwami.
Część czytań można pominąć, lecz zawsze należy przeczytać kluczowy urywek
z Księgi Wyjścia, mówiący o przejściu przez Morze Czerwone. Po tym
czytaniu lektor nie mówi "Oto słowo Boże", gdyż śpiewane po nim
responsorium jest kontynuacją tego czytania.
Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu
i modlitwie, kapłan intonuje hymn Chwała na
wysokości, w trakcie którego, podobnie jak podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej
w Wielki Czwartek, uderza się we wszystkie dzwony, grają organy (kołatki
zastępuje się dzwonkami i gongiem). Po uroczystym hymnie celebrans odmawia kolektę. Następnie
lektor odczytuje Epistołę, a później śpiewane jest uroczyste Alleluja i psalm
responsoryjny. Potem kapłan czyta Ewangelię i wygłasza homilię.
- Liturgia Chrzcielna - Po homilii następuje
liturgia chrzcielna w trakcie której śpiewana jest Litania do
Wszystkich Świętych, po której celebrans błogosławi wodę chrzcielną,
zanurzając w niej trzy razy paschał. Następnie, jeśli jest taki zwyczaj
udziela się chrztu katechumenom i bierzmowania młodzieży.
- Liturgia Eucharystyczna - Jej przebieg jest
podobny do Liturgii Eucharystycznych innych niedziel.
Nidziela Zmartwychwstania
Rozpoczyna się o godzinie 6.00
uroczysta procesja rezurekcyjna z
Najświętszym Sakramentem, która jest radosnym ogłoszeniem zmartwychwstania
Chrystusa i wezwaniem całego stworzenia do udziału w triumfie
Zmartwychwstałego. W niektórych kościołach procesja następuje nie po Wigilii
Paschalnej, a przed pierwszą mszą poranną w niedzielę. Rozpoczyna się ona wtedy
przy Grobie Pańskim, przy którym kapłan śpiewem oznajmia zmartwychwstanie
Chrystusa. Po powrocie do kościoła odśpiewuje się hymn Chwała na wysokości.
Po rozdaniu Komunii wiernym śpiewa się uroczysty Hymn Te Deum (Ciebie, Boga wysławiamy).
Od tej Niedzieli przy ołtarzu krzyż
jest ozdobiony czerwoną stułą, a przez kolejne dni, aż do drugiej Niedzieli
wielkanocnej włącznie w obrzędach zakończenia mówi się:
- K. Idźcie w pokoju Chrystusa.
Alleluja, alleluja.
- W. Bogu niech będą dzięki.
Alleluja, alleluja.
